Ewaluacja to systematyczne badanie prowadzone z użyciem zróżnicowanych metod, złożone ze zbierania danych, analizy, oceny oraz informowania o wynikach. Jego celem jest oszacowanie (w odniesieniu do jasno sformułowanych kryteriów) jakości i wartości procesu oraz efektów wdrażania interwencji publicznych (Olejniczak 2008, s.22).
Badanie ewaluacyjne ma na celu spowodowanie aby oczekiwania wnioskodawców/ beneficjentów interwencji publicznej były spełniane. Dzięki badaniom wprowadzane są zmiany w przepisach, które powodują, że pomoc  publiczna jest bardziej trafna, bardziej skuteczna i spełnia oczekiwania społeczeństwa. Ewaluacja stanowi formę dialogu i możliwość wypowiedzi wnioskodawców, którzy w ten sposób mogą wpływać na decyzje decydentów.

Tym co charakteryzuje badania ewaluacyjne to obiektywizm i wiarygodność, które  pozwalają oszacować wartości i jakość działania lub interwencji. Dzięki ewaluacji instytucja ,,uczy się’’ jak doskonalić przyszłe programy.
Jest ona wykorzystywana zarówno w planowaniu działań, bieżącym nadzorze jak i podnoszeniu efektywności i skuteczności wsparcia. Wyniki ewaluacji mają zatem ułatwić podejmowanie świadomych decyzji, dotyczących zmian we wspieranych obszarach oraz w projektowaniu kierunków przyszłej interwencji.

Komisja Europejska traktuje ewaluację jako badanie, którego celem jest poprawa jakości działań funduszy, które ma pomagać rozwiązywać konkretne problemy krajów lub regionów.
Ewaluacja może dotyczyć dokumentów o charakterze strategicznym np. ewaluacja programu, działania jak i studiów o charakterze operacyjnym wspierającym monitoring wskaźników.

Za proces ewaluacji odpowiada Jednostka Ewaluacyjna, która opracowuje Plan Ewaluacji programu oraz poszczególne badania. W całym procesie  bierze jednak pod uwagę opinie jednostek wdrażających programy (np. Wojewódzki Urząd Pracy, Małopolskie Centrum Przedsiębiorczości, Departament Funduszy Europejskich UMWM), zalecenia Komisji Europejskiej, oraz bieżące potrzeby badawcze związane z realizacją programów lub koniecznością oceny i podsumowania realizacji wdrażanych działań.
Jednostka Ewaluacyjna przeprowadza badanie samodzielnie lub zleca jego realizację zewnętrznym firmom badawczym. Badania ewaluacyjne przypominają badania socjologiczne lub marketingowe, ale zdecydowanie są czymś więcej, ponieważ poza tym, że wpływają na procesy decyzyjne, pozwalają na rozwijanie organizacji, poprawę jej funkcjonowania i powodują, że potrzeby mieszkańców Małopolski są lepiej zaspokajane.

Aby odpowiedzieć na zadane w ramach badań ewaluacyjnych pytania, wykorzystuje się szereg metod i technik badawczych.

 Podczas realizacji badań wykorzystywane są różne metody jakościowe i ilościowe. Metody jakościowe zazwyczaj kierowane są do mniejszej ilości badanych i mają charakter wymiany poglądów, opinii, dążą do odpowiedzi na pytanie ,,dlaczego?” celem ich jest poznanie i zrozumienie badanych problemów. Najczęściej są prowadzone w formie paneli dyskusyjnych, wywiadów.

W poszukiwaniu rozwiązań mogą być wykorzystani specjaliści z jakiejś dziedziny tworząc tzw. grupy fokusowe. Metody ilościowe natomiast są skierowane do większych grup badanych i mają za zadanie zgromadzenie danych liczbowych. Często mają charakter ankiety telefonicznej, internetowej. W celu prezentacji wzorcowych rozwiązań analizowane i prezentowane są konkretne rozwiania i przypadki.
 Owocem badania jest raport końcowy wraz z wnioskami oraz rekomendacjami, będącymi wskazówkami co do zmian w przepisach, regulaminach lub rozwiązaniach organizacyjnych. Rekomendacje przekazywane są decydentom oraz zarządzającym programami w celu ich wdrożenia. Dzięki nim uwagi wnioskodawców znajdują odzwierciedlenie w planowaniu nowych programów oraz zmianach w  już istniejących.

Ze względu na moment uruchomienia badania możemy mówić o:

•  ewaluacji ex-ante – przeprowadzanej przed rozpoczęciem wdrażania działania lub programu.
•  ewaluacja on-going, których realizacja wypada w trakcie wdrażania interwencji publicznej, oceniająca zarówno dotychczasowe działanie interwencji, jak i odpowiedź na pojawiające się trudności.
•  ewaluacja ex-post, realizowaną pod koniec wdrażania programu lub po jego zakończeniu, której zadaniem jest podsumowanie i ocena przebiegu wdrażania interwencji oraz jej wpływu i osiągniętych efektów w ujęciu mikro lub makroekonomicznym.

Jednostka Ewaluacyjna Instytucji Zarządzającej programem FEM 2021-2027

Zespół ds. Małopolskiego Obserwatorium Rozwoju Regionalnego mail: ewaluacja.fem@umwm.malopolska.pl

• Agnieszka Zawrzykraj – Kierownik  Zespołu tel. 12 2990 966, mail: agnieszka.zawrzykraj@umwm.malopolska.pl
• Barbara Porębska-Maciołek – Główny Specjalista ds. realizacji i kontroli jakości badań ewaluacyjnych tel. 12 2990 631 mail: barbara.porebska-maciolek@umwm.malopolska.pl
• Sławomir Więcławek – Inspektor ds. ewaluacji tel. 12 378 70 55 mail: slawomir.wieclawek@umwm.malopolska.pl